هنر قرون وسطی
قرون وسطی دوره‌ای هزار ساله است در اروپای غربی حدفاصل سال‌های ۴۰۰ تا ۱۴۰۰ میلادی و شامل سه دوره است: هنر حکومت‌های کارولنژی، اتونی و اقوام مهاجر/ هنر رومانِسک /هنر گوتیگ
دوره نخست:
- هنر اقوام مهاجر (بربر، فرانک، آنگلوساکسون و…): هنر آن‌ها هنر اشیای کوچک با نقوش موجودات تخیلی‌ست. مهم‌ترین هنر این اقوام کتاب‌آرایی‌ست و سپس نقوش‌برجسته عاجی و فلزی که متأثر از نقوش کتب بود. هنر آن‌ها متأثر از هنر روم است.
- هنر سلتی-ژرمنی: موسوم به سبک جانوری که بیشتر در فلزگری صورت گرفته است.
- سبک کارولنژی: سبکح فرانسه در دوران شارلمانی و جانشیان او است که تلاش در احیای هنر رومی داشتند و آثار آن‌ها مقدمه‌ای بر هنر دوره‌ی رومانسک است. از جمله کلیسای جامع آخن آلمان و نمازخانه‌ی کاخ شارلمانی. توجه به احساسات، عواطف و نوعی بیانگری در هنرهای بصری خصوصیت برجسته دوره‌ی شارلمانی در مسیحیت غربی است.
- سبک اتونی: مقدمه‌ای برای سبک رومانسک آلمان بود و متأثر از هنر بیزانس و روم و کارولنژی است. کلیسای سن‌میکائیل از آثار این دوره است که انتقال‌دهنده سنن سبک کارولنژی به رومانسک است.
- هنر رومانِسک (رومی‌وار)
این اصطلاح در قرن نوزدهم باب شد و نخستین معماری حقیقی قرون وسطی‌ست. این معماری همزمان با دوران سلجوقیان ایران است. به‌خاطر تقلید از معماری روم باستان به آن رومانسک می‌گویند. بکارگیری طاق نیم‌هلالی و نیم‌دایره‌ای، دیوارهای سنگین، ستون رومی و پلان باسیلیکا از عناصر اصلی این دوره است. بناهای رومانسک پنجره‌هاب کوچک دارند و برخلاق گوتیک که پنجره‌های بزرگ دارند داخل بنا تاریک‌تر است.
پیکره‌سازی ساختمانی پس از ۶۰۰ سال دوباره ددر دوره رومانسک احیا شد و آلمان بهترین مرکز ساخت آن بود. ارمیای نبی و مسیح در هیئت دو پادشاه دو پیکره معروف این دوره است. در هنر رومانسک تحرک و زنده دلی مردم اروپای شمالی با هنر کامل و کلاسیک اروپای جنوبی بهم آمیخت و هنر ظریف و تزئینی مشرق زمین به آن مایه داد. کتاب‌آرایی رومانسک شبیه نقاشی ایرانی‌ست
رومانسک در مناطق مختلف سبک‌های گوناگونی دارد:
- در جنوب ایتالیا (سبک توسکان) که متأثر از باسیلیکای صدر مسیحیت است به آن رومانسک محافظه‌کار می‌گویند. کلیسای پیزا و برج کج آن متلق به این دوره است.
- در آلمان و شمال ایتالیا به آن لومباردی می‌گویند. کلیسای سن‌آمبروجیو در میلان و کلیسای اشپایر آلمان برای این دوره است که کلیساهای حیاط‌دار و تمام طاق لومباردی هستند.
- در فرانسه و انگلستان و جنوب آلمان به آن نرماندی می‌گویند. کلیسای دورم در انگلستان سبک نرماندی رومانسک است و نخستین بنایی‌ست که در آن طاق‌های هلای به نوک‌تیز سبک گوتیک تبدیل شد. سنت‌اِتین فرانسه هم نرماندی است.
- سبک آکتین هم برای جنوب فرانسه است که کلیساهای آن به سبک بیزانس گنبددار است.
- هنر گوتیک
اصطلاح گوتیک توسط آلبرتی هنرمند دوره رنسانس که فکر می کرد گوت‌ها مبتکر این سبک هستند برای تمسخر این سبک که با هنر یونانی و رومی در تضاد، به کار رفت. این سبک توسط جنگ‌های صلیبی به مناطق اسلام‌نشین وارد شد و به سبک ترکیب گوتیک-اسلامی اسپانیا مدجنی می‌گویند. این دوره همزمان با دوره هنر ایلخانی ایران است. اصیل‌ترین تجلی هنر گوتیک در معماری آن است. معماری، پیکرتراشی و نقاشی به ترتیب مهم‌ترین هنرهای گوتیک هستند. پرسپکتیو مقامی هم در این دوره رایج بود.
پیکرتراشی گوتیک نسبت به پیکره‌های خشک و رسمی رومانسک، زنده و پرتحرک هستند. مانند نقش‌برجسته موسی و ابراهیم در کلیسای شارتر. شاخص‌ترین تزئین کلیسای شارتر شیشه‌بندی در قاب گچی و پنجره‌های رز آن است. پنجره‌های بزرگ پس از آن با شیشه‌های رنگی تزئین شدند که نور کم‌تری را وارد بنا می‌کردند و بنا تاریک‌تر شد. رنگ قالب شیشه‌ها آبی، که نماد آرامش و آسمان است، بود.
سه دوره‌ی معماری گوتیک:
- گوتیک آغازین: کلیسای رومانسکی سن‌دنی را سوژر بر اساس نظریه‌ی نور بازسازی کرد.
- گوتیک پیشرفته: با مرمت کلیسای شارتر آغاز شد که دارای هشت‌هزار پیکره به‌صورت نقش‌برجسته است. این کلیسا اولین کلیسای دارای پشت‌بند بازویی‌ست. استفاده از شیشه‌های رنگین مربوط به این دوره است که از گوتیک آغازین داخل بنا تاریک‌تر است.
- گوتیک پسین: دارای نقش‌مایه‌های نوک‌تیز، تزئینات توربافت و خطوط مواج پنجره‌ها و طارمی‌ها و جدارهاست.
*سبک مشعشع: در دل سبک پیشرفته است که برای اولین بار در کلیسای شاپل پاریس استفاده شد که بیش از ۷۵درصد ساختمان را شیشه رنگی تکشیل می‌دهد.
